Oleh Mohd Khairy Abdullah @ DG Henry
KOTA KINABALU (Sabah, Malaysia), 12 November 2025 — Kenyataan tegas Presiden UPKO, Ewon Benedick, bahawa “tiada rayuan, tetapi akan merayu alasan penghakiman tetap satu rayuan” telah mengubah perbahasan nasional menjadi krisis prinsip dan kejujuran institusi persekutuan.
Di sebalik frasa yang tampak teknikal, tersirat mesej politik mendalam: bahawa keadilan tidak boleh diurus dengan retorik perundangan, dan janji persekutuan terhadap Sabah tidak boleh ditafsir mengikut selera pusat.
Bagi pemerhati antarabangsa, kenyataan Ewon tidak hanya berkait dengan soal 40% hasil negeri Sabah. Ia menyentuh inti sebenar kontrak persekutuan Malaysia — sejauh mana kerajaan pusat menghormati perjanjian yang menjadi asas pembentukan negara pada 1963.
Ewon menegaskan bahawa tanggungjawab Persekutuan di bawah “Federal List” adalah urusan dasar pentadbiran, manakala hak 40% Sabah ialah hak undang-undang yang termaktub dan wajib dilunaskan.
Perbezaan ini bukan semantik, tetapi penegasan terhadap hierarki undang-undang dan kedaulatan hak wilayah.
Dengan kata lain, tuntutan Sabah bukan permintaan politik, tetapi tuntutan kontrak sah di sisi perlembagaan.
Namun, apabila Jabatan Peguam Negara (AGC) mengeluarkan kenyataan bahawa “tiada rayuan” tetapi pada masa sama “akan merayu alasan penghakiman”, Ewon melihatnya sebagai paradoks keadilan — suatu percubaan untuk mencabar tanpa mengaku mencabar.
Inilah sebab beliau menegaskan: “An appeal is an appeal.”
Ia bukan sekadar penegasan bahasa, tetapi kritikan moral terhadap keanjalan kuasa perundangan pusat yang boleh menafsir hukum sesuka hati.
Perletakan jawatan Ewon daripada Kabinet Persekutuan menandakan penolakan terbuka terhadap budaya politik kompromi yang membisukan prinsip.
Dalam politik Malaysia yang sering dikawal oleh keseimbangan kuasa dan kepentingan, langkah beliau menjadi isyarat keberanian moral yang jarang wujud dalam generasi politik semasa.
Tindakan itu mencerminkan krisis kepercayaan terhadap institusi pusat, yang gagal membezakan antara kepentingan politik dan kewajipan perlembagaan.
Dalam konteks antarabangsa, fenomena ini sejajar dengan krisis federalisme di pelbagai negara — dari Scotland ke Quebec — di mana kerajaan pusat sering menggunakan tafsiran undang-undang untuk mengekang aspirasi wilayah.
Namun di Malaysia, kes Sabah jauh lebih kompleks: ia bukan sekadar perjuangan autonomi, tetapi tuntutan terhadap janji yang telah dilanggar selama enam dekad.
Kenyataan Majlis Tertinggi UPKO bahawa “hanya parti-parti tempatan Sabah memahami denyut nadi negeri ini” bukan slogan politik biasa.
Ia mencerminkan gelombang sub-nasionalisme baharu yang semakin menular di Sabah — suatu bentuk kesedaran politik yang menuntut pemulangan kuasa sebenar kepada rakyat negeri ini.
Ewon tidak menolak Malaysia; beliau menolak bentuk persekutuan yang pincang.
Visinya jelas: membina sebuah Kerajaan Sabah yang dianggotai sepenuhnya oleh parti-parti tempatan, sebagaimana struktur politik asal ketika negeri ini menyertai Persekutuan Malaysia pada 1963.
Dalam wacana antarabangsa, gerakan seperti ini biasanya menandakan tahap kematangan politik wilayah — apabila identiti negeri bukan lagi reaksi terhadap dominasi pusat, tetapi pernyataan jati diri dan tanggungjawab politik tempatan.
Dari sudut undang-undang, kenyataan AGC mencipta kekeliruan prosedural dan risiko substantif.
Jika Mahkamah Rayuan membenarkan sebahagian alasan penghakiman dibatalkan, keseluruhan keputusan Mahkamah Tinggi yang mengiktiraf hak 40% Sabah boleh tergugat.
Inilah yang Ewon maksudkan apabila beliau menegaskan bahawa asas dan dapatan Mahkamah Tinggi “tidak boleh dipisahkan.”
Kenyataan beliau adalah amaran terhadap akibat perundangan dan moral, bahawa permainan teknikal oleh pusat boleh menghancurkan keyakinan rakyat terhadap sistem kehakiman.
Dalam analisis perbandingan antarabangsa, tindakan seperti ini dilihat sebagai “erosion of judicial sincerity” — penghakisan keikhlasan institusi undang-undang akibat tekanan politik.
Krisis 40% ini kini berkembang menjadi ujian integriti negara terhadap janji sejarahnya sendiri.
Ia menyingkap persoalan yang lebih dalam:
Apakah Malaysia benar-benar memahami makna persekutuan yang disepakati pada 1963?
Apakah Sabah sekadar wilayah dalam pentadbiran pusat — atau rakan kongsi yang setara dalam pembentukan negara?
Kenyataan Ewon Benedick telah memaksa Kuala Lumpur melihat cermin sejarahnya sendiri.
Dan pantulan dari cermin itu tidak sekadar menunjukkan isu fiskal, tetapi retakan moral antara janji dan pelaksanaan, antara undang-undang dan keikhlasan.
“An appeal is an appeal” bukan hanya teguran terhadap AGC.
Ia adalah manifesto moral terhadap budaya politik Malaysia yang sering menundukkan prinsip di bawah pragmatisme kuasa.
Sabah tidak menuntut simpati — Sabah menuntut kejujuran.
Dan perjuangan ini, sebagaimana ditegaskan oleh Ewon Benedick, bukan lagi perjuangan politik semata-mata, tetapi ujian kejujuran sebuah negara terhadap dirinya sendiri.
#SabahFirst
Dari kampung, mula di kampung, ke seluruh kampung — gema perjuangan menuntut makna sebenar persekutuan Malaysia kini bergema ke seluruh dunia.
